Wrzesień i październik 2025 roku to miesiące, w którym realizowaliśmy nasz projekt w ramach programu Aktywne Małe Społeczności.

Ale to nie koniec naszych działań – postanowiliśmy je kontynuować mimo oficjalnego zakończenia programu. Nasze działania były ukierunkowane na rzecz rozwoju aktywności i integracji międzypokoleniowej członków i sympatyków organizacji oraz zwiększenia odporności na kryzysy. Skupiły się one wokół kilku różnych kierunków.

1. Koło Cmentarnych Detektywów

Stworzyliśmy Koło Cmentarnych Detektywów, czyli Zespół Młodych Opiekunów Dziedzictwa TMZ. Z dniem rozpoczęcia roku szkolnego rozpoczęliśmy rekrutację, a wkrótce otworzyliśmy cykl spotkań nastawionych na wspólne aktywności członków TMZ z młodym pokoleniem. Nasze działania w założeniach miały skupić się na sztandarowym dorobku TMZ, czyli akcji „Ratujemy zabytkowe nagrobki zwierzynieckiego cmentarza”.

Uczestników Koła Cmentarnych Detektywów zapoznaliśmy z dotychczas wyremontowanymi nagrobkami, wybranymi historiami pochowanych w nich osób oraz zachęciliśmy do dokonania własnej dokumentacji fotograficznej, artystycznej i dziennikarskiej zabytkowej części cmentarza.

Ogłosiliśmy też konkurs na własny plastyczny, fotograficzny, literacki lub dziennikarski odbiór dotychczasowej działalności TMZ. Udział w nim 72 uczniów z rodzinami przerósł nasze oczekiwania. Otrzymaliśmy bardzo wartościowe prace – w większości plastyczne i fotograficzne (była też jedna praca poetycka i dwie prace dziennikarskie).  Prezentujemy je w konkursowej broszurze, której egzemplarz otrzymał każdy uczeń, który brał udział w konkursie.

2. Mamy nowych członków TMZ

Podjęliśmy rekrutację nowych dorosłych członków TMZ, chętnych do kontynuacji działań statutowych TMZ. Zorganizowaliśmy spotkanie integracyjne starych członków TMZ z kandydatami na członków chętnych do włączenia się w działania organizacji, w wyniku czego 9 nowych osób złożyło deklaracje członkowskie, a kilku starych członków wróciło do aktywności po kilkuletniej przerwie. Widzimy wciąż niegasnące zainteresowanie naszymi działaniami, więc zapewne wkrótce dołączą do nas kolejne osoby.

3. Digitalizacja zasobów TMZ

Rozpoczęliśmy digitalizację zasobów archiwalnych TMZ. Większość materiałów została przewieziona w miejsce udostępnione czasowo organizacji. Część z nich została od razu wybrana w celach umieszczenia na stronie internetowej oraz w celach wydawniczych. Wciąż przed nami dużo pracy na tym polu i czeka nas jeszcze dużo prac porządkowych i archiwizacyjnych.

Strona internetowa TMZ została z grubsza zaplanowana i postawiona, ale wciąż pracy wymaga uzupełnianie wieloletniej działalności organizacji, zarchiwizowanie jeszcze wielu teczek rocznikowych (teraz skupiliśmy się głównie na materiałach, których potrzebowaliśmy do projektów na cmentarzu).

4. Zmiany  w Izbie Muzealnej

Opracowana została część opisów eksponatów w Izbie Muzealnej TMZ, szczególnie w części artefaktów wojennych, natomiast w toku pozostaje uzupełnienie dotychczasowych kart ekspozycyjnych w zbiorach etnograficznych (narzędzia pracy i wyposażenie gospodarstw). Do dalszych prac nad tą częścią kart jesteśmy już umówieni z lokalnymi przewodnikami, a jednocześnie pracownikami „Książnicy Zamojskiej”, którzy dołączyli do organizacji i zadeklarowali włączenie się w tego typu działania naukowe, informacyjne i wsparcie działań ekspozycyjnych TMZ.

5. Prezentacja dotychczas odnowionych nagrobków

Opracowana została i wydrukowana broszura poświęcona akcji „Ratujemy zabytkowe nagrobki zwierzynieckiego cmentarza”. Prezentujemy w niej wszystkie nagrobki, które zostały do tej pory odnowione (20 lat namacalnych efektów kwestowania i zbiórek od darczyńców).

6. Kampanie informacyjne w mediach

Prowadziliśmy cały czas kampanie informacyjne w mediach społecznościowych i mediach lokalnych, które bardzo licznie odpowiedziały na naszą działalność. Pisały o nas lokalne gazety, portale i dwa razy gościliśmy w Katolickim Radiu Zamość. Otrzymaliśmy też zaproszenie do Książnicy Zamojskiej na poprowadzenie spotkania w innym projekcie, ale zaproszenie to traktujemy i jako potwierdzenie zauważenia naszej reaktywacji, i jako otwarcie na dalszą współpracę.

Podsumowanie

Możemy potwierdzić, że nasze działania pokryły wszystkie zakładane obszary tematyczne projektu – ochronę dziedzictwa kulturowego, rozwój instytucjonalny oraz edukację regionalną.

Głównym celem było przywrócenie potencjału Towarzystwa Miłośników Zwierzyńca i dziś nikt nie ma wątpliwości, że cel ten został osiągnięty. Udało się otworzyć starszych członków TMZ na pokolenie młodych, zaktywizować kandydatów na członków oraz samych uczniów do różnych działań. Nowa prezeska TMZ wniosła ogromny potencjał osobowościowy i przywódczy do organizacji, zaraziła entuzjazmem innych i zażegnała kryzysowi, który mógł doprowadzić do rozwiązania organizacji. Obecne działania TMZ są widoczne i wspierane licznym aplauzem mieszkańców i mediów. Nowe przywództwo się sprawdza, nowi członkowie i sympatycy organizacji zostali pozyskani, a nowa energia sprzyja budowaniu międzypokoleniowego dialogu i staje się coraz mocniej trwała w kolejnych działaniach i planach TMZ jako depozytariusza lokalnego dziedzictwa.